معرفی شاخه رادیولوژی

رادیولوژی یکی از زیر شاخه های پیراپزشکی است که هدف آن تصویربرداری از قسمت های مختلف بدن برای غربالگری، تشخیص و درمان برخی از بیماری ها است. تست های رادیوگرافی برای اهداف مختلفی انجام می شوند.  مورد اول مربوط به غربالگری ناهنجاری و تشخیص آسیب های خاص در یک نقطه از بدن است. در این مورد چندین عکس از زوایای مختلف از قسمت خاصی از بدن گرفته می شود تا ناهنجاری و یا آسیب به طور دقیق رویت گردد. مورد دوم مربوط به تشخیص برخی بیماری ها و پیگیری واکنش بدن به یک درمان خاص می باشد. در این مورد روند بهبود بیماری یا تشخیص آن توسط تصاویر سه بعدی انجام می شود. مورد سوم مربوط به درمان برخی از بیماری ها با استفاده از روش های رادیوتراپی است. روش های مختلفی وجود دارد که با استفاده از آنها می توان تصاویر متفاوتی از قسمت های مختلف بدن تهیه کرد. همه این موارد زیر مجموعه رادیوگرافی هستند که ما در این مقاله به آنها می پردازیم.

روش ها و آزمایشات مختلف رادیولوژی

همانطور که اشاره شد دسته های مختلفی از آزمایشات رادیوگرافی وجود دارد. این روش ها از نظر پرتو های مورد استفاده، دوز مورد استفاده پرتوها، نوع کاربرد و نوع تصویری که ارائه می دهند، با هم تفاوت دارند. در ادامه به بررسی مهم ترین روش های رادیوگرافی پرداخته شده است.

رادیولوژی با اشعه ایکس

اشعه ایکس رایج ترین و پرکاربردترین روش رادیولوژی است. این تصویربرداری غیر تهاجمی و بدون درد بوده و از تشعشعات الکترومغناطیسی برای تشخیص ناهنجاری های جزئی استفاده می­کند. امروزه دستگاه‌های اشعه ایکس مدرن شده اند به طوری که  منبع پرتو در یک طرف و صفحات حساس به تشعشع در طرف دیگر دستگاه قرار دارند. این طراحی موجب سهولت در تصویربرداری می گردد. تصویربرداری با اشعه ایکس سریع بوده و نتایج آنی را ارائه می دهد.

روش انجام : برای تصویربرداری رادیولوژی با اشعه ایکس، بیمار باید اندام یا قسمت مربوطه را بین منبع اشعه و صفحه تابش قرار دهد. ممکن است کارشناس از بیمار بخواهد حرکت کند یا بچرخد تا از زوایای مختلفی تصویربرداری شود. این فرآیند تنها حدود 10 تا 15 دقیقه طول می کشد.

کاربرد ها: اشعه ایکس ساده برای غربالگری و همچنین اهداف تشخیصی انجام می شود. این موارد شامل تصویر برداری از شکستگی ها یا مو بردگی­ها ، پارگی رباط و یا تشخیص توده ها در نواحی خاص بدن می باشد. همچنین این نوع رادیولوژی می تواند بیماری هایی مانند پوکی استخوان، آرتریت، مشکلات دستگاه گوارش و عفونت ها را نیز تشخیص دهد. علاوه بر موارد ذکر شده، می توان با استفاده از این روش، شدت آسیب و اثرات درمان بر بدن بیمار را نیز ردیابی کرد.

سونوگرافی

سونوگرافی یکی دیگر از روش های مهم و پرکاربرد رادیولوژی است. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تشخیص و بررسی ساختارها و اندام مختلف داخل بدن استفاده می شود. به دلیل اینکه هیچ امواج تشعشعی در این نوه تصویربرداری وجود ندارد، یکی از روش های ایمن برای زنان باردار و بررسی روند حاملگی می باشد. سونوگرافی می تواند کم تهاجمی یا غیر تهاجمی باشد و عمدتا ساختارها و اندام های بافت نرم را مطالعه می کند.

روش انجام: در این روش، پزشک یک ژل را بر روی قسمت مورد نظر بدن اعمال می‌کند. سپس یک مبدل یا کاوشگر را در ناحیه مورد مطالعه قرار داده تا امواج اولتراسوند را منتشر کند. پزشک کاوشگر را در اطراف ناحیه مورد نظر حرکت می دهد تا تصویر واضحی دریافت کند. برای سونوگرافی آندوسکوپی، بسته به قسمت مورد مطالعه، پروب از طریق دهان یا رکتوم بیمار وارد بدن می شود. این روش می تواند حدود 25 دقیقه تا 1 ساعت طول بکشد.

کاربرد ها: سونوگرافی برای اهداف تشخیصی و مداخله ای استفاده می شود. با استفاده از این روش رادیولوژی می توان توده های موجود در بافت سینه، التهاب مفاصل و بیماری های مربوط به کیسه صفرا و پروستات را تشخیص داد. همچنین تشخیص التهاب یا سرطان در دستگاه گوارش و بررسی پیشرفت بارداری از دیگر کاربرد­های مهم سونوگرافی به شمار می روند.

 CT Scan

این نوع رادیولوژی از یک سری پرتوهای یونیزه شده برای تصویربرداری مقطعی از کل بدن بیمار استفاده می کند. این تست یک روش غیر تهاجمی بوده و برای مطالعه تقریبا تمام ساختارهای بدن استفاده می شود.

روش انجام: در این تست، بیمار روی میزی دراز می کشد که وارد یک اسکنر میله ای شکل می شود. سپس پرتو های ساطع شده از این اسکنر به بدن بیمار برخورد کرده و یک تصویر سه بعدی ایجاد می کنند. در داخل اسکنر یک میکروفون وجود دارد که بیمار می تواند از طریق آن در صورت هرگونه احساس ناراحتی یا درد با پزشک صحبت کند. تصویربرداری فقط 15 تا 20 دقیقه طول می کشد.

کاربردها: معمولا زمانی از CT اسکن استفاده می شود که در آزمایشات قبلی، یک ناهنجاری یا آسیب دیده شده باشد. در واقع بیشترین کاربرد این نوع رادیولوژی برای اهداف تشخیصی است. به طور کلی کاربرد های این روش  شامل بررسی شدت آسیب یا شکستگی تروماتیک، تشخیص تومورها و سرطان ها، تشخیص عفونت ها و تشخیص بیماری های قلبی و عروقی می باشد.

اسکن MRI

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی بسیار شبیه به CT اسکن عمل می کند و تفاوت آن با رادیولوژی CT استفاده از میدان های مغناطیسی به جای تابش یونیزان است. از این تست تقریبا برای عکسبرداری از تمام اعضای بدن استفاده می شود. همچنین این تست به دلیل عدم وجود تشعشع، ایمن در نظر گرفته می شود. انجام این روش بیشتر از یک CT اسکن طول می کشد.

روش انجام: در این روش، بیمار را روی میز کشویی قرار می دهند که به داخل اسکنر MRI حرکت می کند. اسکنر می چرخد و امواج مغناطیسی را برای ایجاد یک تصویر سه بعدی از بدن بیمار ارسال می کند. هنگام انجام ام آر آی، اسکنر صداهای بلندی تولید می کند. در صورت بروز ناراحتی، بیمار می تواند از طریق فرستنده با پزشک ارتباط برقرار کند.

کاربرد ها: اسکن MRI به تشخیص طیف وسیعی از بیماری ها کمک می کند. این موارد شامل بیماری های نخاعی، بیماری های مربوط به بافت های نرم مانند اندام ها، رگ های خونی، مفاصل و تاندون ها، تشخیص سکته مغزی، آنوریسم و ام اس می باشد.