سنجش تراکم استخوان

سنجش تراکم استخوان چیست و چرا انجام می گیرد؟

این تست را معمولا برای محاسبه محتوای معدنی و تراکم استخوان ها استفاده می کنند. این عملکرد با استفاده از اشعه ی ایکس انجام می شود. این روش با جذب سنجی اشعه ایکس دوگانه (DEXA یا DXA) یا یک اسکن خاص CT که از نرم افزار کامپیوتری برای تعیین تراکم استخوان هیپ یا ستون فقرات استفاده می کند، انجام می شود. به دلایل مختلف، اسکن DEXA به عنوان "استاندارد طلا" یا دقیق ترین آزمون محسوب می شود.

دستگاه سنجش تراکم استخوان

دستگاه سنجش تراکم استخوان که با عنوان BMD(Bone Mineral Densitometry) شناخته می شود. نوعی دستگاه است که به کمک آن می توان میزان تراکم استخوان های بدن انسان و مواد معدنی موجود در آن را محاسبه کرد. سنجش تراکم استخوان به شیوه های مختلفی انجام می گیرد متداول ترین روش هایی که امروزه مورد استفاده قرار می گیرد DEXA(Dual Energy X-ray Absorptiometry) است. این شیوه به عنوان یک روش غیر تهاجمی و بدون درد شناخته می شود که برای محاسبه تراکم استخوان از اشعه ی ایکس مورد استفاده قرار می گیرد. این روش در حال حاضر به عنوان یکی از دقیق ترین روش های محاسبه تراکم استخوان شناخته می شود.
در این روش از افراد درخواست می شود که بر روی تخت دراز بکشند. سپس به کمک دو منبع اشعه ی ایکس به بدن آن ها اشعه را می تابانند. قسمتی از این اشعه توسط استخوان ها جذب می شود و قسمتی از آن از بدن افراد گذر می کند. هر چقدر که فرد مورد آزمایش از تراکم استخوان بالاتری برخوردار باشد میزان اشعه توسط بدن بیشتر می باشد و اشعه ای که از بدن عبور می کند کمتر خواهد بود. پس از انجام این فرایند میزان جذب اشعه و مقدار تراکم استخوانی به وسیله ی کامپیوتر ثبت می شود و گزارش آن را ارائه می کنند.

استفاده از روش DEXA برای سنجش تراکم استخوان

DEXA معمولا به روش های مختلفی انجام می گیرد یکی از این روش ها با عنوان Beam Pencil یا پرتو سوزنی انجام می گیرد. در این روش سنجش تراکم استخوان بدن افراد به شکل نقطه ای و به صورت همزمان از طریق دو محور x وy محاسبه می شود. دوز تابشی که در این روش استفاده می شود بسیار پایین می باشد و از نظر اقتصادی نیز بسیار مقرون به صرفه می باشد. البته در نظر داشته باشید که این روش فاقد بزرگنمایی می باشد و از زمان اسکن طولانی برخوردار است اما تصاویر گرفته شده وضوح چندانی ندارند. 
شیوه های دیگری نیز برای محاسبه و آنالیز تراکم استخوانی وجود دارد که یکی از آن ها Fan Beam یا پرتو بادبزنی می باشد. برای سنجش تراکم استخوانی در این شیوه  اسکن تراکم در یک جهت می باشد و دتکتور مورد استفاده به صورت خطی طراحی شده است. سرعت عمل این نوع سنجش بالا است و میزان بزرگنمایی و اعوجاج در آن درصد بالایی دارد. در برخی موارد تصاویر به صورت محو نمایش داده می شود و از دقت بالایی برای تشخیص برخوردار نیست.
نوع دیگری از روش های محاسبه تراکم استخوان روش Digital Flash Beam یا پرتو بادبزنی دیجیتالی است که به وسیله ی یک دتکتور دیجیتال انجام می گیرد که به شکل مسطح و دو بعدی می باشد. استفاده از این شیوه باعث می شود که دیگر با مشکلات قبلی روبرو نباشیم و تست سنجش تراکم استخوان در مدت زمانی کمتر از 2 ثانیه انجام بگیرد. دقت این دستگاه بسیار بالا می باشد و تصاویر دارای خطا و اعوجاج نخواهند بود. این روش از دقت فوق العاده ای برخوردار است و حرکت بیمار تاثیر کمی بر روی آن خواهد داشت. 

مزایای دستگاه سنجش تراکم استخوان BMD

همان طور که قبلا نیز اشاره کردیم این دستگاه را برای محاسبه میزان وزن مواد معدنی موجود در استخوان ها در هر سانتی متر مکعب مورد استفاده قرار می گیرد. با استفاده از این شیوه نمی توانید به چگالی واقعی استخوان ها دست پیدا کنید بلکه این امکان وجود دارد که یک معیار نسبی از مواد معدنی موجود در استخوان ها را تعیین کنید.
با استفاده از این دستگاه امکان ارزیابی با معیارهای استاندارد وجود خواهد داشت. سپس سنجش آن را با نمونه های طبیعی مقایسه می کنند.
با استفاده از این روش سنجش تراکم استخوان می توانید لگن و ستون فقرات لگنی را مورد سنجش قرار دهید.
دستگاه سنجش تراکم استخوان به عنوان یکی از دستگاه های پرکاربرد شناخته می شوند. این دستگاه  با استفاده از اشعه ی ایکس به میزان کم تراکم مواد معدنی در استخوان ها را اندازه گیری می کند. دستگاه های پیشرفته ی امروزی مانند HOLOGIC به دلیل دقت بالایی که دارند از جانب پزشکان بسیار مورد تایید قرار گرفته اند. در برخی موارد در نسخه ها ذکر می شود که سنجش تراکم به وسیله ی دستگاه های این برند انجام شود. 

قابلیت های دستگاه سنجش تراکم استخوان HOLOGIC

  • مجهز به تیوب مخصوص اشعه ی ایکس با گنجایش سیستم خنک کننده ی روغن
  • امکان استفاده از 64 تا 216 Multi Element Detector
  • امکان دسترسی به سرعت بالا در اسکن
  • تسریع در تصویر برداری با دوز تابش اشعه ی پایین
  • وزن بیمار و سرعت اسکن تاثیری در دقت دستگاه نخواهند داشت.
  • طراحی اتوماتیک سیستم کالیبراسیون مربوط به هر اسکن که به شکل پیکسل به پیکسل طراحی شده است و نیازی به دخالت اپراتور مرکز رادیولوژی و سونوگرافی فرمانیه ندارد.
  • دارای نرم افزار مخصوص برای بررسی سنجش تراکم استخوان کودکان که امکان افزایش سرعت اسکن را به وجود آورده است. این نرم افزار باعث می شود که دوز دریافتی کودکان کاهش پیدا کند. با کمک دیتابیس انحصاری کودکان آنالیزها انجام بگیرد.
  • امکان بررسی ساختار استخوان HAS یا هیپ که به وسیله ی اطلاعات بیومکانیکال و توانایی استخوان فمور و اطلاعات ساختار هندسی هیپ به وجود آمده است.
  • با استفاده از این نوع دستگاه قابلیت آنالیز و تجزیه و تحلیل LOW BMD  به صورت خودکار در هیپ و ستون فقرات وجود دارد.
  • با استفاده از نرم افزار همزمان کننده امکان merge کردن دیتابیس ها در دو یا چند دستگاه وجود دارد. 
  • با کمک شاخص های FMI امکان ارزیابی بیماران در اسکن های تمام بدن وجود خواهد داشت. 

 

دستگاه سنجش تراکم استخوان BMD

تراکم استخوان یکی از راه های سنجش سلامت است که با استفاده از آن سختی و درجه محکم بودن استخوان های بدن را تعیین میکنند که توسط جدیدترین مدل برند معروف HOLOGIC انجام می شود که محصول کشور آمریکا می باشد و در اندازه گیری دقیق و انجام سریع اسکن در آن بی نظیر است. تلاش شرکت های رقیب برای رسیدن به فناوری و دقت این دستگاه ادامه دارد ولی شرکت HOLOGIC در بخش سنجش تراکم استخوان همواره پیش قدم بوده است. درج دستگاه HOLOGIC در نسخه برخی پزشکان و تاکید این همکاران با انجام تست فقط با این برند نشان از دقت بالای این دستگاه دارد. تاکید بر استفاده از این دستگاه که در مرکز رادیولوژی و سونوگرافی فرمانیه نیز از آن استفاده میشود، به این دلیل است که هر روز دستگاه به طور اتوماتیک خود را کنترل کیفی می کند و بدون کنترل کیفی اجازه انجام هیچ تستی را نمی دهد خطای اندازه گیری پارامتر ها همواره در حد استاندارد های جهانی باقی می ماند.